GÓRY SKANDYNAWSKIE

Droga Trolli i Geirangerfjorden

Ostatni dzień w norweskich górach był oczywiście dopakowany pod korek atrakcjami: przejazd kultową trasą Trollstigen, rzut oka na Geirangerfjorden i wieś Geiranger. Przyznaję że mnogość tych wszystkich atrakcji jakoś mnie przytłoczyła i dopiero po powrocie ogarnąłem że byłem nad tym sławnym fiordem z filmu „Fala” – gdzie odrywa się kawał skały i tym samym wywołane tsunami zatapia wioskę. Trollstigen nie zrobiła na mnie specjalnego wrażenia, pamiętam, że bardziej było to coś w stylu: „aha, to wszystko? Gdzie atrakcje?”
Może to mnogość atrakcji, może przepiękna Dolina Inerdalen a może perspektywa pierwszej przygody na via ferracie sprawiła, że te wszystkie te atrakcje Złotego Szlaku (Golden Route) nie wydawały się aż takie super. Nie mniej, jeżeli będziecie w okolicy warto odwiedzić – pisząc to po ponad 3 latach, wiem że tam wrócę.

Via Ferrata co to jest?

Miało być o ferracie, więc niech będzie ferrata. Tomek wybrał ferratę w Loen, jako miłe zakończenie mojego pobytu w Norwegii. Po zaliczeniu wcześniej wspomnianych wszystkich atrakcji „Złotego Szlak”, dojechaliśmy po południu do miejsca startu: sklepu Loen Active, skąd na szczyt Mt. Hoven (1011 m.) prowadzi wspomniana via ferrata.
Poza dosyć wymagającą zabawą w pakiecie: fantastyczne widoki na piękne góry, lodowce i fiord.

Nie pisałem na blogu jeszcze o ferratach, bo to moja pierwsza przygoda na żelaznej drodze, więc pozwolę sobie napisać coś więcej. Via ferrata (z włoskiego: żelazna droga) jest rodzajem trasy turystycznej, która w odróżnieniu od tradycyjnego szlaku ma charakter wspinaczkowy. Cechą charakterystyczną jest stalowa lina, do której wpinamy się swoim przyrządem do autoasekuracji.

Via Ferraty w Polsce

Spotkałem się z określeniem w języku polskim via ferraty jako żelaznej perci. Wydaje mi się, że może to powodować pewne nieporozumienia. Dosyć popularne i jednocześnie najtrudniejsze szlaki turystyczne w Polsce są również nazywają się Perciami (Orla Perć, Perć Akademików, Perć Borkowskiego itd) nie powinniśmy jednak porównywać ich z via ferratami, ze względów na ograniczone możliwości autoasekuracji. Na naszym najtrudniejszym szlaku czyli Orlej Perci w Tatrach poruszanie się z lonżą, która jest kluczowym elementem wyposażenia na via ferraty jest nieefektywne. Na szlaku nie ma stalowej liny do której moglibyśmy się wpiąć naszą lonżą a wpinanie się do łańcucha mija się z celem. Karabinki naszej lonży nie będą przesuwać się po kolejnych ogniwach łańcucha jak ma to miejsce w przypadku stalowej liny.

Vie ferraty są popularne w wielu europejskich państwach m.in. we Włoszech (gdzie via ferraty pojawiły się po raz pierwszy), Niemczech, Francji, Austrii, Słowenii, Szwajcarii czy Hiszpanii. Kilka żelaznych dróg można znaleźć u naszych południowych sąsiadów na Słowacji i Republice Czeskiej. Jak wspomniałem pierwsze via ferraty zbudowano we Włoszech a dokładnie w Dolomitach podczas pierwszej wojny światowej i nie były atrakcja turystyczną a stanowiły ułatwienie przemieszczania się żołnierzy w czasie walk między Królestwem Włoch a Austro-Węgrami.

Zestaw na via ferratę

Uprząż wspinaczkowa, lonża z absorberem energii oraz kask. Jest to absolutne minimum, dodatkowo użyteczny może być jeden ekspres (dwa karabinki połączone taśmą). Oczywiście nie możemy pominąć wygodnych butów, moim wyborem na via ferraty są tzw. podejściówki.

Aby ułatwić bezpieczne i dające zadowolenie poruszanie się po żelaznych drogach zostało stworzonych kilka skal. Poniżej przedstawiam dwie z nich.
Skala literowa Hüslera (od „A”: łatwa do „F”: ekstremalnie trudna). Skala Schalla to natomiast skala literowo-cyfrowa „K1”: łatwa, „K6”: ekstremalnie trudna). Na końcu wpisu zamieściłem tabelę w której zebrałem informację dotyczące poszczególnych stopni obu skal.

Via Ferrata Loen

Trasa wiedzie przez las, do miejsca gdzie rozpoczyna się właściwa przygoda – początek ferraty to platforma, usytuowana 440 m n.m.m. Początek  trasy wyceniany jest na B/C ale z racji że biegnie wśród drzew poprawiało to mój komfort psychiczny 😁 Ostatecznie jednak wychodzimy ponad drzewa – widoki na fiord i okoliczne szczyty są fantastyczne, docieramy również do miejsca gdzie trasa rozdziela się na dwie nitki: na lewo biegnie wariant łatwiejszy (C), na prawo nieco trudniejszy (D). Wybieramy a w zasadzie idę za chłopakami wersją po prawej, mniej więcej w połowie można uciec na łatwiejszy wariant po lewej.

Przechodzę całość wariantem po prawe, chociaż przyznaję że słaba wtedy kondycja (głównie siła rąk) trochę dała mi się we znaki, nawet lęk wysokości na który cierpię nie był na tym odcinku problemem. Obie nitki ostatecznie łącza się i dalej w kierunku wiszącego mostu Gjølmunne podążamy łatwiejszym terenem (B/C).

Most Gjølmunne

Most Gjølmunne – jeśli wierzyć danym znalezionym w Internecie jest najdłuższym tego typy obiektem w Europie. 120 metrów kładki przewieszonej nad głęboko wciętym wąwozem Tungejølet. Most znajduje się na wysokości ok. 750 m n.p.m. czyli od platformy startowej pokonaliśmy już ponad 300 m w pionie.
Wpinam się bardzo powoli do liny zabezpieczającej, która prowadzi nad moją głową na całej długości mostu. Tutaj mój lęk wysokości rozkręcił się na całego, moim towarzysze przebiegli most jak gdyby nic, ja natomiast ważę każdy krok. Spacer po metalowej kratownicy zawieszonej zdecydowanie za wysoko kosztowało mnie sporo wysiłku 🤨 Studia psychologiczne i szkolenia gdzie uczyłem się relaksacji, czy technik radzenia sobie ze stresem w końcu naprawdę się przydały. 😜🤣 Co prawda trochę mi to zajęło ale ostatecznie stanąłem na drugim krańcu mostu, ileż radości stanąć znów na skale. Zdecydowanie nie lubię wiszących mostów.

Flying Fox Loen

Szybko ruszam w górę, by po chwili przekonać się że wiszący most Gjølmunne był swego rodzaju preludium do tego co zobaczyłem; most linowy, dosłownie linowy. „Flying Fox Loen” czyli przeprawa linowa („na upartego” niech będzie że most) o długości 36 metrów, pozwala pokonać górną cześć wąwozu Tungejølet. Na stronach ferraty, „Flying Fox Loen” reklamowana jest obecnie jako tyrolka.

Mimo podjęcia kilku prób przejścia, ostatecznie poddałem się, wycofując się na bezpieczny kraniec i okrężną drogą dotarłem do szczytu Mt. Hoven 1011 m n.p.m. Pozostała dwójka towarzyszy pokonała przeprawę „Flying Fox Loen” bez większych problemów w każdą stronę po kilka razy. Okazało się że ukończone przeze mnie kursy i szkolenia z zakresu przezwyciężanie lęku wysokości są wciąż niewystarczające.😅

Na szczycie szybkie kilka fotem i ruszyliśmy w dół omijając mosty, po prostu jak najszybciej dostać się do samochodu – przed nami spory kawał drogi – za kilka godzin wracam do Polski.

Via Ferrata Ragnarok

Rok po wizycie w Loen, została udostępniona kolejna trasa: via ferrata Ragnarok, która biegnie równolegle do opisanej przeze mnie via ferraty Loen. Podstawową różnicą jest skala trudności 😁 Na załączonym zdjęciu, rozrysowane i wycenione są szczegółowo poszczególne odcinki. Na Ragnaroku, występują miejsca przewieszone, w większej części trasa jest mocno nastromiona. Poruszanie się po niej wymaga umiejętności wspinaczkowych, dobrej kondycji i odporności psychicznej na ekspozycję. Sporo odcinków wycenianych na „D” oraz kilka: „E” i „F” robi wrażenie.

Ostatnie dwa zdjęcia z rozrysowanymi trasami pochodzą ze strony /www.loenskylift.no/

Skala trudności Via Ferrata

Po zejściu z Galdhøpiggen, krótkiej drzemce na parkingu ruszyliśmy do Doliny Innerdalen – która miała to być daniem głównym czy jak kto woli gwoździem programu w wypadzie do Norwegii. Przyznaję że nie wiedziałem nic o tej dolinie, po prostu Tomek i chłopaki tak zaplanowali, ja już swój plan na ten wyjazd zrealizowałem czyli wszedłem na Galdhopiggen – wszystko ponadto to będzie premia. Niespieszenie dojechaliśmy na parking Innerdal Parkeringsplass, Nerdal. No ładnie – w końcu Norwegia ma więcej pięknych miejsc niż baryłek ropy na szelfie Morza Północnego.

Leniwie spakowaliśmy się w większe plecaki, bo dzisiaj nieodwoływanie trzeba by się wyspać, więc nie obejdzie się bez śpiworów, karimat i namiotów. Do przejścia jest „trochę” – jak się okażę ok. 3,5 kilometra, utwardzonej, szerokiej drogi – tak naprawdę drogi, która można by przejechać samochodem.

Dolina Innerdalen – najpiękniejsza dolina górska w Norwegii

Zaplanowaliśmy rozbić się gdzieś po drodze w ładnym miejscu. Jak pisałem wcześniej krajobraz wokół bajkowy ale człowiek to elastyczna istota i nawet na piękno jest w stanie się shabituwać 😂 Jednak gdy stanąłem nad brzegiem jeziora Innerdalsvatna i zobaczyłem górującą nad nim piramidalną Innerdalstårnet zrozumiałem, że Galdhopiggen był tylko bardzo dobrą ale jednak przystawką 😉

Byliśmy pewni, że z racji dnia wolnego może tam być sporo ludzi, jednak ku naszemu zaskoczeniu byliśmy prawie sami – gdzieś na drugim końcu stał jeden namiot. My okupowaliśmy ławki i stolik przy Renndølsetra (nieczynne wtedy miejsce noclegowe) skąd mieliśmy fantastyczny widok na Innerdalstårnet. W Internecie spotkałem się również z inna nazwą tej pięknej góry: Dalatårnet jednak częściej pojawia się nazwa Innerdalstårnet i tej będę używał. Będąc w najpiękniejszej dolinie Norwegii (takie określenie znalazłem w Internecie) zabraliśmy się za kolację, którą spożywaliśmy w formie przetrwalnikowej czyli w śpiworach, zimno było jakoś szczególnie przejmujące. Ostatecznie porzuciliśmy też koncepcje spania w namiotach na rzecz jakiejś otwartej szopy gdzie każdy znalazł miejsce na wielkich drewnianych ławach – chyba jednak byliśmy trochę zmęczeni.

Norweski Mattehorn: Innerdalstårnet

Ranek przywitał nas chłodem i jeszcze piękniejszym widokiem na cel naszej dzisiejszej wędrówki. Wyspani, zjedliśmy szybkie śniadanie i ruszyliśmy dalej drogą w kierunku norweskiego Mattehorna. Po drodze minęliśmy kolejne nieczynne miejsce noclegowe Innerdal Mountain Lodge, ładny norweski domek z trawą na dachu i super widokiem z okien 😍🗻

Za Innerdal Mountain Lodge gruntowa droga zamieniła się w równie wygodna ścieżkę, która w pewnym momencie przecina jeden z potoków i zrobiło się nawet trochę bardziej górsko. Ścieżka wije się zakosami między coraz rzadszymi drzewami prawie wzdłuż potoku Flou, by ostatecznie wyprowadzić nas nad brzeg kolejnego malowniczego jeziora Storvatnet. Brzeg jeziora jest jeszcze skuty lodem, nieopodal znajduje się również hytta (czyli norweskie schronisko) Giklingdalshytta należąca do norweskiego klubu górskiego Norsk Tindeklub.

Góry Trollheimen z wizytą w Domu Trolli

Ścieżka na Innerdalstårnet jest bardzo wyraźna i nie ma problemów nawigacyjnych, do momentu kiedy ginie na zaśnieżonym odcinku brzegiem jeziora, nie rodzi to jednak większych problemów bo i tak zakładaliśmy wejście żlebem do przełęczy. Zrobiło się ciepło, więc chłód od śniegu jest bardzo miły, poza tym można też przeprowadzić małą wojnę na śnieżki 🤣

Początkowy łagodny trawers robi się coraz bardziej stromy. Im wyżej tym śniegu jest mniej ale miejscami jest go sporo, co w pewnym momencie skłania nas nawet do refleksji że mogliśmy zabrać raki albo chociaż po jednej dziabie. Ostatni kilkunastometrowy płat śniegu jest mocno nastromiony i wymaga trochę zabawy aby go przejść, ostatecznie lekko zziajani wbijaniem czubków butów w twardy śnieg stajemy na suchej skale. Dojście do przełęczy (której nie widać od strony jeziora) mija nam szybko, miejscami skała jest krucha. Od przełęczy na szczyt Innerdalstårnet droga wymaga miejscami pomocy rąk. Widoki dookoła są po prostu fantastyczne.

Na szczycie Innerdalstårnet

Staję na szycie i stać mnie tylko na lakoniczne wow! 😍Innerdalstårnet mimo swoich zaledwie 1452 m n.p.m. zapewnia niezapomniane widoki. Stromo opadająca ściana w kierunku doliny potęguje wrażenie znacznej wysokości. Gdzieś daleko w dole rozciąga się rzeczywiście piękna Dolina Innerdalen z malowniczym jeziorem Innerdalsvatna, nad którym spędziliśmy dzisiejszą noc. Nad Doliną górują nieznane mi z nazwy kolejne niewysokie szczyty. Po mojej lewej stronie patrząc na Dolinę piętrzą się najwyższe szczyty pasma Trollheimen (Dom Troli). Wprost z jeziora Storvatnet wyrasta Skarfjellet 1790 m n.p.m. a trochę bardziej za plecami również po lewej mam najwyższy w całym paśmie szczyt Store Trolla 1850 m .p.m.

Na szczycie ustawiono sporych rozmiarów misterną wieże z kamieni do której przyczepiona jest drewniana skrzynka z dziennikiem wejść. Otwierając skrzynkę wita nas uśmiechnięta emotka. Po lekturze okazuje się że byliśmy drugą ekipą w tym roku, która zawitała na szczyt. Napawamy się widokami wokół, uzupełniamy kalorię zapijane gorącą herbatą.

Nie wspomniałem ale prewencyjnie zabraliśmy ze sobą kilkadziesiąt metrów liny i uprzęże. Na drodze na szczyt nie były potrzebne ale kilka metrów poniżej szczytu w kierunku doliny znajduje się wysunięty kawał skały taki trochę spiczasty nos naszej góry. Każdy kolejno schodzi ubezpieczony zrobić się sobie sesje zdjęciową. Używając żargonu: niezła lufa.

Zdjęcia zrobione, czas schodzić. Słońce miło przygrzewa – droga w dół mija nam szybko. Z miejsca naszego noclegu, zabieramy duże plecaki i oglądając się co jakiś czas żegnamy się z norweskim Mattehornem. W samochodzie przebieramy się i ruszamy dalej, musimy znaleźć miejsce na nocleg – jutro kolejne górskie i nie tylko atrakcje 😊 ale o tym w kolejnym wpisie.

Galdhøpiggen – najwyższy szczyt Norwegii był już od bardzo dawna na mojej liście i mimo że kilka razy odwiedziłem kraj ex wikingów to wówczas byłem zajęty głównie malowaniem elewacji domów, układaniem kamiennych murków lub szukaniem bilonu na stokach na narciarskich – to ostatnie to naprawdę dochodowe zajęcie 😁

W końcu jednak z moim przyjacielem Tomkiem  mieszkającym w Norwegii od tak dawna, że zna sporą cześć norweskich gór lepiej niż pewnie większość lokalsów udało się zgrać termin który wszystkim pasował. Tomek zadbał oczywiście aby Galdhopiggen był co najwyżej przystawką w moim krótkim wypadzie w norweskie góry, chociaż ja byłem pewien że miał być daniem głównym, ale po kolei.

Do Norwegii, a dokładnie do Stavanger poleciałem jakimś low-cost owymi liniami z Gdańska. Kilka godzin po wylądowaniu w pełnym czteroosobowym składzie ruszamy na północ w kierunku Galdhopiggen. Wyjechaliśmy po południu więc było pewne że czeka nas biwak gdzieś po drodze, jednak norweskie majowe noce są dość skąpe w ciemność i tym sposobem mimo przepraw promowych, kilku przystanków aby uwiecznić piękno przyrody po północy dotarliśmy w okolice Lom.

W Lom był plan aby rozbić namiot i rano wyruszyć na najwyższy szczyt Norwegii. Plan jednak spalił na panewce, przyczyny były różne ale najważniejsza to imprezowy nastrój który panował w naszym górskim wehikule. Między 2 a 3 próbowaliśmy spać ale się nie składało więc ostatecznie postanowiliśmy że nie ma co kombinować, podjeżdżamy do Spiterstulen.

Spiterstulen – baza wypadowa na Galdhopiggen

Spiterstulen to największe prywatne schronisko w Górach Jotunheimen. Leży na wysokości 1104 metrów n.p.m., w dolinie Visdalen, nad rzeką Visą. Spiterstulen jest popularnym miejscem startu na najwyższy szczyt Skandynawii i Norwegii czyli Galdhøpiggen 2496 m n.p.m. oraz pobliski drugi pod względem wysokości Glittertind 2465 m n.p.m. Do schroniska podjechaliśmy prywatną drogą, za przejazd którą pobierana jest opłata, jednak z racji ze na miejscu jesteśmy ok. 4 rano, wokół nie zastaliśmy żywego ducha. Z opisu w Internecie dowiedziałem się że schronisko może pomieścić 150 osób, można oczywiście coś zjeść w restauracji, wysuszyć ubrania i oczywiście skorzystać z sauny 😀

Bardzo nieśpiesznie przebieramy się w nasze górskie garnitury i początkowo leniwie, zesztywniali ruszamy w kierunku naszego dzisiejszego celu. Szczęśliwie z każdym kolejnym krokiem nieprzespana noc odchodzi w zapomnienie a krew zaczyna jakby żwawiej krążyć w naszych tętnicach.

Góry Jotunheime: Svellnose – Kailhaus Topp – Galdhopiggen

Niespiesznym ale równym krokiem podchodzimy w górę. Śnieg jest dobrze zbity, nie korzystamy z raków. Słonce jest coraz wyżej, przyjemnie grzeje i szybko dochodzimy szczytu Svellnose 2272 m n.p.m. Nie zatrzymujemy się i dalej grzbietem idziemy na kolejną górkę, Keilhaus Topp 2355 m n.p.m., skąd na najwyższy szczyt Skandynawii jest już mniej niż kilometr.

Warunki pogodowe są fantastyczne. Nasz zespół lekko się rozciągnął, na końcu idzie Tomek, który postanowił urozmaicić dzisiejsze przejście zjazdem na nartach.

Galdhopiggen – na dachu Norwegii

Po kilkunastu minutach od Kailhaus Topp docieram na Galdhopiggen 2496 m. n.p.m. – najwyższy szczyt Norwegii i Gór Skandynawskich. Jesteśmy sami, schron Knut Voles Hytte (uwielbiam skandynawskie nazwy) jest zamknięty.

Schron nie świadczy usług noclegowych ale w sezonie można kupić tutaj coś ciepłego do spożycia. Historia zabudowań na szczycie Galdhopiggen sięga końca XIX wieku, kiedy to powstał pierwszy drewniany schron. Co ciekawe przez ponad 30 lat funkcjonowały nawet dwa schrony na szczycie: Steinarstugu i Vole-Hytta ostatecznie jednak trudne warunki atmosferyczne panujące na szczycie położyły kres ich funkcjonowania, pierwszy został zniszczony w roku 1961 (Steinarstugu) a drugi w 1970 r.

Obecny kamienny schron Knut Voles Hytte został zbudowany w 1975 roku. Obok schronu zamontowana jest luneta przez którą można podziwiać okolicę – nie pamiętam czy trzeba wrzucać jakie monety ale chyba nie. Uzupełniamy kalorię, dopijamy resztki ciepłej herbaty jakie mamy w termosie. Powoli przymierzamy się do zejścia

Zapomniałem dodać że dzień, który przypadł na zdobywanie Galdhopiggen to 17 maja czyli Norweski dzień Konstytucji. Norwegowie nazywają je w skrócie „syttende mai” lub „søttende mai” (czyli „17 maja”), Nasjonaldagen (Święto Państwowe) lub Grunnlovsdagen (Dzień Konstytucji). Jednym ze sposobów uczczenia tego dnia jest wejście na najwyższy szczyt Norwegii. Rozpoczynając zejście widzieliśmy jak naprawdę spore grupy ludzi podchodziły na szczyt. Schodząc wybraliśmy wersję „na skróty” w kierunku Spiterstulen, nie mniej liczba mijanych turystów lekko mnie przytłoczyła. Miałem wrażenie że spora część tego czteromilionowego kraju postanowiła dzisiaj wejść na Galdhopiggen. Tomek dzielnie dokonywał zjazdu na nartach, my natomiast zajęliśmy się badaniami statystycznymi. I oto wyniki: byliśmy jedynymi „zdobywcami” Galdhopiggen którzy nie poruszali się na nartach. Zdecydowanie więcej osób poruszało się w tradycyjnych strojach norweskich, więcej było psów idących obok swoich opiekunów, było też więcej osób ubranych tylko w krótkie spodenki i T-shirty niż ludzi poruszających się bez nart 😂 O ile początkowo to my byliśmy zainteresowani osobami ubranymi w tradycyjne stroje i sunących na drewnianych nartach – tak to potem my byliśmy swoista atrakcją. Bo jak to? Bez nart?!?

Przedzierając się przez tłumy idące w przeciwnym kierunku, docieramy do samochodu i czym prędzej uciekamy w okolice Lom by tam spokojnie się ogarnąć i odpocząć – znajdujemy mały parking, na którym organizujemy małe obozowisko i jak jeden mąż padamy rozłożeni na karimatach, drzemiąc w promieniach majowego słońca. Jednak zarywanie nocy w tym wieku nie ujdzie płazem. 😅😀

Po dwóch, trzech godzinach zregenerowani ruszamy dalej. W końcu Galdhopiggen to tylko przystawka, przed nami danie główne: Innerdalstårnet – czyli norweski Matterhorn. Ale o tym w kolejnym wpisie – już teraz zapraszam

Metryczka

nazwa: Galdhøpiggen
lokalizacja: Jotunheimen, Góry Skandynawskie, Norwegia
wysokość: 2469 m n.p.m.
wybitność: 2420 m
pierwsze wejście: 1850 Arnesen, Floten, Sulheim
uwagi: szczyt nie przedstawia żadnych trudności technicznych,  szczyt zaliczany do Korony najwybitniejszych szczytów w Europie (MDW)  oraz Korony Europy
data wejścia: 17 maj 2018

Część zdjęć jest autorstwa Tomka Biskupa (Jazdakuwolności)